Zespół zakładu i osiedla przemysłowego w Sielpii Wielkiej

                Zakład metalurgiczny w Sielpi powstał w latach 1821-1841 z inicjatywy Stanisława Staszica i Ksawerego Druckiego-Lubeckiego. Pierwszy plan z 1821 roku zakładał wybudowanie młotowni „fryszarskiej” na 16 młotów. Do roku 1830 wykonano spiętrzenie rzeki Czarnej Koneckiej, wykopano ośmiokilometrowy kanał odprowadzający wodę roboczą, postawiono budynki gospodarcze i administracyjne. W latach 1835-1841 budowę kompleksu kontynuował Bank Polski. Powstała wtedy walcownia, pudlingarnia oraz osiedle 29 domków robotniczych, prawdopodobnie według planów budowniczego Karola Knake.

Pudlingarnia i walcownia dziś są widoczne jedynie na makiecie. Hala produkcyjna wraz z dwoma budynkami suszarni drewna umiejscowiona została na placu fabrycznym. Na placu dziedzińca wewnętrznego pomiędzy budynkami znajduje się wejście do kanału. Plac osiedla okalały budynki administracyjne, mieszkalne dla urzędników oraz szkoła. Zakład metalurgiczny napędzany był olbrzymim kołem wodnym o średnicy ponad ośmiu metrów, dzięki czemu siła spadku wody poruszała fabryczne maszyny.
Projekt koła Filipa de Girarda był pierwszym rozwiązaniem na taką skalę, zarówno w Polsce jak i Europie. Równocześnie z zakładem metalurgicznym działał zakład przerabiający surówkę na żelazo kowalne. Rocznie przedsiębiorstwo wytwarzało 3 tysiące ton produktów stalowych. Rudę do zakładu w Sielpi wydobywano w okolicach wsi Kawęczyn.

Wyposażenie mechaniczne zakładu wykonano najprawdopodobniej w Starachowicach, Rejowie i Białogonie. Obejmowało ono wówczas piece pudlingarskie, młot czołowy do przekuwania bochnów, nożyce do cięcia blach, pakieciarkę, piece grzewcze, dwa zespoły walcowni prętowej oraz tzw. małej, dwa koła oraz turbinę wodną.

                W drugiej połowie XIX wieku zakład zaczął podupadać. Spowodowane to było m.in. brakiem surowca, zmniejszeniem  powierzchni lasów i rosnącą konkurencją. Zakład funkcjonował do 1921 roku. W 1934 roku przekształcono go w jednostkę muzealną, podczas II wojny światowej znaczna część zasobów została zdewastowana lub zagrabiona przez okupanta. Po wojnie zakład przeszedł remont, a w 1962 roku muzeum reaktywowano jako Muzeum Zagłębia Staropolskiego (Oddział Terenowy Muzeum Techniki i Przemysłu Naczelnej Organizacji Technicznej w Warszawie). Obecnie obiekt nieczynny do zwiedzania.

 

CO MOŻEMY ZOBACZYĆ?

  • Dawna walcownia i pudlingarnia,
  • Jedno z najbardziej imponujących rozmiarami kół wodnych w Polsce,
  • Zabytkowe maszyny i mechanizmy pochodzące przede wszystkim z zakładów przemysłowych Ziemi Kieleckiej, m. in. pochodzące z pierwszych dziesięcioleci XIX wieku obrabiarki z Fabryki Machin w Białogonie pod Kielcami.