Pozostałości układu wodnego w Brodach

W miejscowości Brody historia jest silnie związana z zakładami przemysłowymi. Od pierwszych wieków naszej ery działały tu dymarki. Świadectwa pisane o brodzkiej kuźnicy pochodzą z 1624r. Pod koniec XVIII w. wybudowano tu nowocześniejsze zakłady metalurgiczne – tzw. półwielki piec i dwie fryszerki.

Ożywienie gospodarcze tego regionu przyszło dzięki realizacji projektu Stanisława Staszica, który zakładał utworzenie ciągłego zakładu fabryk żelaznych wzdłuż rzeki Kamiennej. W 1834 roku wybudowano zakład metalurgiczny w Brodach. W trzech piecach pudlowych odwęglano surówkę, pochodzącą głównie z wielkiego pieca w Starachowicach otrzymując kowalne żelazo. Następnie, przekuwano je pod ponad półtonowym młotem i walcowano, formując półprodukty:  tzw. rygle i kęsy. Nożyce przycinały je do odpowiedniej długości. Wszystkie te urządzenia napędzane były przez siedmiometrowe koło wodne o mocy 40 KM. W 1843 roku, w zakładach zatrudnionych było 60 pracowników, którzy wyrabiali ok. 200 tys. kg żelaza rocznie. W 1840r. wybudowano tamę z siedmioprzęsłowym przelewem. Wyjątkowe w tej budowli są kamienne sklepienia arkad wykonane w stylu klasycystycznym. W tym czasie, nad jazem budowano na ogół drewniany pomost.

Pod koniec XIX wieku, sytuacja ekonomiczna spowodowała zmianę profilu działalności Zakładów Brodzkich. Wykorzystując korzystną koniunkturę na produkty drzewne, w 1887 roku pudlingarnia i walcownia zostały zamknięte, a na ich miejsce utworzono nowoczesny tartak wodny. Zakłady w Brodach pracowały do 1903 roku, kiedy zniszczone zostały w czasie katastrofalnej powodzi.

Do obecnych czasów zachował się widoczny obok fragment kamiennego przelewu. Został on wmontowany w zaporę czołową zbiornika wodnego Brody Iłżeckie.

Czytaj dalej